Fundusz Sołecki w pytaniach i odpowiedziach

Co to jest fundusz sołecki?
Są to pieniądze w budżecie gminy zagwarantowane dla sołectwa na wykonanie przedsięwzięć służących poprawie warunków życia mieszkańców.

Jaka jest wysokość funduszu sołeckiego?
Wysokość kwoty przeznaczonej dla sołectwa jest uzależniona od zamożności gminy. W ustawie o funduszu sołeckim zawarto wzór, za pomocą którego oblicza się wysokość środków przypadających na dane sołectwo. Jeżeli rada gminy uzna, że może przeznaczyć dla danego sołectwa więcej pieniędzy, może to zrobić. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) corocznie do 31 lipca poinformuje sołtysów o wysokości środków, które będą do wykorzystania przez dane sołectwo w następnym roku, także sołectwa nie muszą same wykonywać tych obliczeń.

Czy w każdej gminie powstanie fundusz sołecki? Kto decyduje o wyodrębnieniu w budżecie gminy środków stanowiących fundusz sołecki?
O wyodrębnieniu w budżecie gminy funduszu sołeckiego decydyje rada gminy. Rada gminy podejmuje w terminie do 31 marca (a w 2009 r. w terminie do 30 czerwca) uchwałę, w której wyraża albo nie wyraża zgody na wyodrębnienie funduszu sołeckiego w kolejnym roku.  Pomysł na utworzenie funduszu sołeckiego mogą zgłosić radni oraz wójt gminy (burmistrz, prezydent miasta). Sołtysi i mieszkańcy sołectw, którzy chcieliby utworzenia funduszu sołeckiego powinni w tej sprawie zwracać się do radnych gminy (lub do wójta, burmistrza prezydenta miasta)..

Na co można przeznaczyć środki z funduszu sołeckiego?
Pieniądze z funduszu sołeckiego można przeznaczyć na realizację tych zadań gminy, które będą służyły poprawie życia mieszkańców danego sołectwa, a także usuwaniu skutków klęsk żywiołowych. Jeżeli mieszkańcy danej wsi uznają, że warto np:

    * zbudować lub wyremontować plac zabaw dla dzieci,
    * naprawić chodniki,
    * zadbać o porządek we wsi (np. postawić kosze na śmieci),
    * posadzić drzewa, krzewy,
    * wyremontować wiatę przystankową

mogą na ten cel przenaczyć pieniądze z funduszu sołeckiego.
To co dane sołectwo może faktycznie zrobić, będzie zależało od wysokości środków finansowych, które będą do jego dyspozycji. Mieszkańcy mogą równiez wspomóc wykonanie konkretnych zadań nad którymi głosowali, chociażby poprzez własną pracę (społeczną).

Co ma zrobić sołectwo, aby otrzymać środki z funduszu sołeckiego?
Musi zostać zwołane zebranie wiejskie na którym zostanie uchwalony wniosek o przyznanie środków z funduszu sołeckiego. Wniosek może być uchwalony z inicjatywy sołtysa, rady sołeckiej lub co najmniej 15 pełnoletnich mieszkańców sołectwa. We wniosku należy wskazać co mieszkańcy chcą zrobić (wraz z uzasadnieniem słuszności podjętych działań) oraz podać przewidywany koszt tych prac. Należy pamiętać, aby wysokość kosztów wskazanych we wniosku nie była wyższa niż ta, która została określona dla danego sołectwa. Informacja o wysokości przysługujących na sołectwo środków będzie przekazana przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) sołtysom w terminie do 31 lipca każdego roku. Uchwalony wniosek sołtys przekazuje wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), w terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok w którym chcemy otrzymać pieniądze.

Co dzieje się z wnioskiem o przyznanie środków z funduszu sołeckiego, który został przekazany wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) przez sołtysa?
Jeżeli wójt (burmistrz, prezydenta miasta) oceni, że wniosek jest prawidłowo sporządzony to przekazuje go radzie gminy. Wójt nie może oceniać, czy mieszkańcy sołectwa wybrali słuszne lub popierane przez niego zadania. O tych sprawach decyduje zebranie wiejskie, a wójt może sprawdzić, czy sołectwo prawidłowo uchwaliło i sporządziło wniosek.
Jeżeli natomiast wniosek nie jest prawidłowy to wójt (burmistrz, prezydent miasta):

    * w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku informuje o tym sołtysa,
    * sołtys może zgodzić się z oceną wójta (i nic dalej nie robić, wtedy sołectwo nie otrzyma pieniędzy), lub
    * w terminie 7 dni od otrzymania tej informacji – przekazać ponownie wniosek (który można poprawić, uzupełnić) do rady gminy za pośrednictwem wójta,
    * w przypadku złożenia ponownie wniosku przez sołtysa, rada gminy rozpatruje ten wniosek w terminie 30 dni od jego otrzymania. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) musi uwzględnić rozstrzygnięcie rady gminy w tym zakresie – dlatego jest obowiązany wpisać środki finansowe na realizację zadań wskazanych we wniosku – w odpowiednich pozycjach projektu budżetu gminy.

Kiedy wójt może odrzucić wniosek (stwierdzić, że jest nieprawidłowy)?
Wójt może odrzucić wniosek wtedy, gdy nie spełnia on określonych warunków (zawiera błędy) o których jest mowa w ustawie o funduszu sołeckim.

Możliwe błędy to np.:

    * wniosek nie jest uchwalony przez zebranie wiejskie,
    * we wniosku nie wskazano na co mają zostać przeznaczone pieniądze,
    * wniosek nie zawiera uzasadnienia,
    * nie podano przewidywanych kosztów lub koszty przewyższają te, które zostały określone dla danego sołectwa,
    * wniosek został przekazany do wójta po dniu 30 września roku poprzedzającego rok w którym chcemy otrzymać pieniądze.

Czy rada gminy musi uwzględnić wniosek sołectwa?
Rada gminy nie musi przyjąć wszystkich wniosków sołectw. Rada uchwalając budżet gminy może odrzucić wniosek sołectwa, w przypadku gdy uzna, że zadania które sołectwo chce realizować nie spełniają warunków, które zostały określone w ustawie o funduszu sołeckim (np. wniosek dotyczy remontu prywatnego ogrodzenia działki sołtys, bądź też wymiany okien w jego budynku). Pieniądze
z funduszu sołeckiego mają służyć realizacji zdań gminy, które będą służyły poprawie życia mieszkańców.  Przeznaczenie funduszu na inny cel spowoduje odrzucenie wniosku przez urząd.

Kto dysponuje środkami funduszu sołeckiego?
Fundusz sołecki jest częścią budżetu gminy, dlatego to wójt dysponuje pieniędzmi funduszu sołeckiego, jednak także od aktywności mieszkańców, sołtysa i radnych zależy, kiedy (w którym miesiącu danego roku) urząd gminy uruchomi pieniądze i zakupi towary lub usługi ujęte we wniosku.

W jakim czasie sołectwo musi wydać otrzymane pieniądze?
W ciągu danego roku. Pieniądze przyznawane są na dany rok i wtedy należy je wydać. Pieniędzy tych nie można wydać w następnym roku. Sołtys sam nie będzie wydawał pieniędzy – tą sprawą będzie musiał zająć się urząd gminy

Kiedy zostaną utworzone pierwsze fundusze sołeckie?
Pierwsze fundusze sołeckie zostaną utworzone w 2010 r., czyli sołtysi powinni do 30 września 2009 r. złożyć wnioski do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o przyznanie środków z funduszu sołeckiego. Taki termin umożliwia uwzględnienie tych wniosków na etapie przygotowania budżetu gminy.

Jakie korzyści będzie miała gmina z utworzenia funduszu sołeckiego?
Korzyścią dla gminy są dodatkowe pieniądze z budżetu państwa, które w przypadku nie utworzenia funduszu nie będą przysługiwać. Dodatkowe środki będą odpowiednio wynosić 10, 20 i 30 % wykonanych wydatków. Najwyższe dofinansowanie będą otrzymywać gminy o najniższych dochodach, zaś najmniejsze – gminy najbogatsze.

Czy zasady przyznawania środków z funduszu sołeckiego na pokrycie wydatków na działania zmierzające do usunięcia skutków klęski żywiołowej i na poprawę warunków życia mieszkańców są takie same? Czy, w kontekście art. 4 ust. 7, wniosek dotyczący pokrycia wydatków na działania zmierzające do usunięcia skutków klęski żywiołowej może być odrzucony?
Wszystkie wnioski w sprawie przyznania środków w ramach funduszu, a więc również i te dotyczące działań zmierzających do usuwania skutków klęsk żywiołowych powinny dotyczyć przedsięwzięć, które są zadaniami własnymi gminy i służą poprawie warunków życia mieszkańców. Wydaje się więc, że wniosek dotyczący usuwania skutków klęsk żywiołowych, który nie spełnia tych wymogów powinien być odrzucony przez radę gminy na podstawie art. 4 ust. 7

Czy w jednym wniosku można ubiegać o środki z funduszu na dwa lub więcej przedsięwzięć? Jeśli jedno z nich nie spełnia wymogów czy odrzucany jest cały wniosek czy tylko jedno z tych przedsięwzięć?
Ustawa nie reguluje tej kwestii. Wydaje się jednak, iż jest możliwe objęcie jednym wnioskiem kilku przedsięwzięć np. powiązanych ze sobą funkcjonalnie. Wówczas istnieje jednak ryzyko, iż nieprawidłowości dotyczące przedsięwzięcia cząstkowego przesądzą o odrzuceniu wniosku. Należy pamiętać, iż ustawa nie przewiduje możliwości odrzucenia części wniosku. Braki wniosku niezależnie od ich zasięgu powodują jego odrzucenie

Co w sytuacji jeśli jest kilka sołectw i każde z nich składa wniosek o środki z funduszu, a te przekraczają kwotę z funduszu?
Wówczas zgodnie z art. 4 ust. wniosek zostanie odrzucony przez wójta jako nie spełniający wymogu, o którym mowa w art. 4 ust. 2 („Wniosek powinien zawierać wskazanie przedsięwzięć przewidzianych do realizacji na obszarze sołectwa w ramach środków określonych dla danego sołectwa…”)

Jakie są możliwości odwołania się od decyzji o odrzuceniu wniosku? Kto może się odwołać?
W przypadku odrzucenia wniosku przez wójta sołtys może w terminie 7 dni od dnia otrzymania tej informacji podtrzymać wniosek, kierując go do rady gminy za jego pośrednictwem. W przypadku odrzucenia wniosku przez radę ustawa nie przewiduje drogi odwoławczej.

Czy warunki z art. 1 ust. 3 musza być spełnione kumulatywnie (zadanie własne gminy, poprawa warunków życia mieszkańców, zgodność ze strategią rozwoju gminy)?
Tak. Wszystkie warunki muszą zostać spełnione łącznie.

Kto określa szczegółowe wymagania wobec wniosków?
Ustawa nie określa wzoru wniosku sołectwa. Wniosek powinien spełniać wymagania ustawowe tj. powinien:

    * być uchwalony przez zebranie wiejskie z inicjatywy sołtysa, rady sołeckiej lub co najmniej 15 pełnoletnich mieszkańców sołectwa;
    * zawierać wskazanie przedsięwzięć przewidzianych do realizacji na obszarze sołectwa w ramach środków określonych dla danego sołectwa na podstawie informacji, o której mowa w art. 2 ust. 2, wraz z oszacowaniem ich kosztów i uzasadnieniem;
    * być przekazany przez sołtysa w terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy, którego dotyczy wniosek, wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) celem uwzględnienia go w projekcie budżetu gminy;
    * dotyczyć przedsięwzięć, które są zadaniami własnymi gminy, służą poprawie warunków życia mieszkańców i są zgodne ze strategią rozwoju gminy.

Kto ma realizować i kto ma być wykonawcą uchwały, o której mowa w art. 1 ust. 1? Czy wyłącznie wójt? Jakie są uprawnienia sołtysa w tym zakresie?
Uchwała o wyrażeniu zgody na utworzenie funduszu sołeckiego otwiera drogę do wyodrębnienia w budżecie środków stanowiących fundusz sołecki. Z kolei warunkiem przyznania tych środków jest złożenie przez sołtysów prawidłowych wniosków sołectw do wójta, który winien uwzględnić je w procedurze opracowywania budżetu.

Jakie są konsekwencje nie podjęcia przez radę uchwały o której mowa w pytaniu poprzednim? Co w sytuacji kiedy rada nie podejmuje żadnej uchwały (nie zabiera w ogóle głosu w sprawie funduszu sołeckiego)? Co należy zrobić w takiej sytuacji? Czy samo sołectwo ma jakąś możliwość działania?
Rada gminy jako organ stanowiący reprezentujący mieszkańców z terenu całej gminy decyduje o utworzeniu funduszu. Nie podjęcie żadnej uchwały w tej sprawie należy uznać za równoznaczne z nie wyrażeniem zgody na utworzenie funduszu sołeckiego. Ustawa o funduszu sołeckim nie przewiduje żadnych środków prawnych, które pozwalałyby mieszkańcom sołectwa wymusić na radzie podjęcie konkretnego rozstrzygnięcia.

Czy uchwała, w której gmina nie wyraża zgody na wyodrębnienie funduszu musi mieć uzasadnienie?
Ustawa nie wymaga aby uchwała o wyrażeniu zgody na utworzenie funduszu sołeckiego zawierała uzasadnienia. Zgodnie jednak z przyjętą praktyką statutową w gminach oraz zasadami techniki prawodawczej projekt aktu prawnego winien zawierać uzasadnienie.

Jak należy rozumieć „strategię rozwoju gminy”, o której mowa w art. 1 ust. 3? Czy nie jest to zbyt ogólne stwierdzenie pozwalające odrzucać wnioski na podstawie niezgodności ze wspomnianą strategią?
Część gmin posiada, opracowane na podstawie pierwotnego brzmienia art. 9 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, strategie rozwoju. W gminach, w których nie ma takich dokumentów, lub też w których utraciły one swoją ważność oceny czy dane przedsięwzięcie jest zgodne ze strategią rozwoju gminy (rozumianą jako nie ujęte w formie dokumentu kierunki rozwoju gminy) dokonuje jej organ stanowiący.

Źródło: Poradnik Funduszu Sołeckiego